پایگاه‌های اطلاعاتی
پایگاه‌های اطلاعاتی. پایگاه داده‌ها[1]  یا پایگاه اطلاعاتی، ذخیره‌ای از پرونده‌های[2]  حاوی اطلاعات گوناگون و مرتبط به‌صورت یکپارچه[3]  و مبتنی بر ساختار واحدی است که امکان جست‌وجو و بازیابی سریع اطلاعات را توسط رایانه پدید می‌آورد (3:10). پایگاه اطلاعاتی به‌گونه‌ای شکل می‌گیرد که تسهیلاتی را برای ذخیره، درج، حذف، اصلاح، روزآمدسازی، و بازیابی اطلاعات پرونده‌ها توسط یک یا چند کاربر به‌صورت اشتراکی و همزمان فراهم سازد. غالبآ مدارک موجود در پایگاه اطلاعاتی ارائه‌دهنده اطلاعات همه پدیده‌های فیزیکی مانند کتاب یا سایر متون منتشر شده مانند آثار هنری، اشیای قدیمی، یا حتی اطلاعات مربوط به یک فرد (مانند مدارک استخدامی یا اسناد پزشکی افراد) را در بر می‌گیرد. به عبارت دیگر این اطلاعات می‌تواند، داده‌هایی کامل از این اسناد باشد (3:10). پایگاه اطلاعاتی را می‌توان بر روی رسانه‌هایی مانند لوح سخت[4] ، لوح لرزان[5] ، لوح یا نوار مغناطیسی[6] ، لوح نوری[7] ، یا هر ابزار دیگر ذخیره کرد (2: 71؛  4: ذیل "پایگاه اطلاعاتی"؛ 5: ذیل "پایگاه اطلاعاتی"؛ 15: 412).
تاریخچه.
در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 ایجاد نظام یکپارچه مدیریت اطلاعات به‌عنوان هدفی واحد مطرح شد و پایگاه‌های اطلاعاتی با این قصد به‌وجود آمد که بتواند امکان ترکیب پرونده‌های جدا از هم، ایجاد ارتباط، مدیریت، و استفاده مشترک از داده‌ها را فراهم سازد. در نتیجه، افزونگی اطلاعات تا حدودی کاهش یافت، صحت و یکپارچگی اطلاعات ذخیره شده تا حدی تأمین شد، و امکان دسترسی مستقیم به اطلاعات و بازیابی آن، به‌کمک چند کلید، و گزارش‌گیری ساده نیز فراهم گردید.
در دهه 1970، به‌سبب تراکم اطلاعات ذخیره شده و ضرورت بازیابی اطلاعات مورد نیاز، یکپارچگی اطلاعات و به حداقل رساندن تکرار آن در پایگاه‌های اطلاعاتی اهمیت بیشتری یافت و موجب شد که در تهیه برنامه‌های کاربردی، روش‌های کارآمدتری نسبت به ذخیره و بازیابی اطلاعات ابداع شود و پایگاه‌های اطلاعاتی امروزی شکل گیرد. این پایگاه‌ها دسترسی چندجانبه به اطلاعات، کنترل اطلاعات، سازماندهی مجدد، ارتباط میان عناصر اطلاعاتی، امنیت اطلاعات، تهیه گزارش‌های پیچیده، و تهیه برنامه‌های کاربردی مستقل از داده را امکان‌پذیر ساخت. از دهه 1980، با توسعه دانش در زمینه‌هاینظام‌های خبره و هوش مصنوعی[8]  [9]، تحولی در نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات به‌وجود آمد.
پایگاه‌های اطلاعاتی با استفاده از منطق صوری، نظام خبره، هوش مصنوعی، و زبان طبیعی امکان استنتاج منطقی از داده‌ها را به کاربران می‌دهند؛ و بدین‌ترتیب، فن‌آوری نوین سبب ایجاد پایگاه‌های دانش[10]  شده است (2: 18-35؛ 8: 105؛ 14: 1-12).
در ایران نیز از سال 1362، تلاش‌هایی به‌منظور ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی خودکار آغاز شد (6: 1-3) لیکن تا اواخر دهه 60 نتیجه ملموسی حاصل گردید. مراکز پایگاه‌های اطلاعاتی ایران در حال حاضر به‌طور عمده حاصل تلاش‌ها و کوشش‌هایی است که از سال 1368 آغاز گردیده و تاکنون ادامه داشته است (1: 32).

اجزای پایگاه اطلاعاتی[11] . محیط پایگاه اطلاعاتی از اجزائی چون داده‌ها، سخت‌افزار، نرم‌افزار، و کاربران تشکیل شده است. هر پایگاه اطلاعاتی مجموعه‌ای از داده‌هاست که به‌صورت یکپارچه مورد استفاده قرار می‌گیرد. داده‌های هر پایگاه میان کاربران مختلف به اشتراک گذاشته می‌شود و از داده واحدی ممکن است برای مقاصد مختلف استفاده گردد.